Η Σαουδική Αραβία, το Ιράν και τα πυρηνικά

Η συμφωνία για τα πυρηνικά που επετεύχθη μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων και του Ιράν δεν είναι καλή είδηση για την Σαουδική Αραβία, επειδή η συμφωνία σημαίνει ότι το Ιράν, ο κύριος ιδεολογικός και γεωστρατηγικός αντίπαλος του Ριάντ, έχει λάβει διεθνή αναγνώριση ως κράτος με πυρηνικά. Η Σαουδική Αραβία θεωρεί αυτή την εξαιρετικά σημαντική εξέλιξη ως απόδειξη της αυξανόμενης δύναμης του Ιράν, εις βάρος του Βασιλείου.

Το επίσημο ειδησεογραφικό πρακτορείο της Σαουδικής Αραβίας εξέδωσε μια θετική, αν και  επιφυλακτική, δήλωση ως απάντηση για την ανακοίνωση της συμφωνίας. Η διατύπωση ήταν παρόμοια με τις παρατηρήσεις του Βασιλιά Salman προς τον Πρόεδρο Obama στην τηλεφωνική κλήση που έκανε ο Πρόεδρος μετά την υπογραφή της συμφωνίας: "Η Σαουδική Αραβία υποστηρίζει οποιαδήποτε συμφωνία που θα εγγυάται την παρεμπόδιση του Ιράν από το να αποκτήσει πυρηνικά όπλα". Η ελεγχόμενη από τη Σαουδική Αραβία εφημερίδα a-Sharq al-Awsat, ωστόσο, υιοθέτησε μια πιο επικριτική στάση σχετικά με την συμφωνία, για παράδειγμα, στο άρθρο "Η Ιρανική Συμφωνία για τα Πυρηνικά Ανοίγει τις Πύλες του Κακού στη Μέση Ανατολή", του Salman Aldosary. Επιπλέον, ακόμη και αν το παλάτι επέλεξε να μην επικρίνει τη συμφωνία δημοσίως, οι ενέργειές του είναι ικανές να υποδηλώσουν τη δυσαρέσκειά του σχετικά με τις επιπτώσεις της συμφωνίας.

Εκτός από την "τεχνική" σημασία της συμφωνίας, το βασίλειο φοβάται ότι η συμφωνία είναι ένα άνοιγμα προς την Ιρανο-Αμερικανική προσέγγιση εις βάρος των δικών του σχέσεων με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Το Ριάντ εκφράζει την ανησυχία ότι η συμφωνία θα επιτρέψει στο Ιράν να διατηρήσει τις βασικές του πυρηνικές ικανότητες και, την ίδια στιγμή, εάν δεν ληφθούν αποφασιστικά αντίμετρα, να αυξήσει την επιρροή του στη Μέση Ανατολή. Επιπλέον, υπάρχει ο κίνδυνος ότι η κριτική του Ιρανικού καθεστώτος επί της συμπεριφοράς του στις εσωτερικές υποθέσεις και ειδικότερα στο περιφερειακό πολεμικό θέατρο, όπου το Ιράν έχει εμπλακεί στην ανατροπή του εδώ και χρόνια, θα συνιστά λόγο για το Ιράν να παραβιάσει την συμφωνία. 

Αμερικανικές πηγές επιμένουν σε έναν διαχωρισμό μεταξύ του θέματος των πυρηνικών και των περιφερειακών ζητημάτων, αλλά οι εσωτερικές συγκρούσεις στη Συρία, στο Ιράκ και στην Υεμένη είναι πιθανόν να καταστούν όμηροι της συμφωνίας με το Ιράν. Με άλλα λόγια, οι χώρες, υπό την ηγεσία των Ηνωμένων Πολιτειών, θα πρέπει να αποθαρρύνονται από την άσκηση μιας πολιτικής που θα έρχεται σε αντίθεση με τα συμφέροντα του Ιράν, λόγω της ανησυχίας ότι ως απάντηση το Ιράν θα αποκηρύξει τις δεσμεύσεις του που απορρέουν από τη συμφωνία και θα ξεκινήσει εκ νέου την απαγορευμένη δραστηριότητα στον τομέα της πυρηνικής σφαίρας. 

Από την άποψη του διεθνούς αγώνα κατά του Ισλαμικού Κράτους, το Ιράν έχει κερδίσει την ιδιότητα ενός (σχετικά) υπεύθυνου παράγοντα, με τον οποίον είναι δυνατόν να "κάνεις δουλειές". Κατά την Σαουδαραβική άποψη, οι Ηνωμένες Πολιτείες ενδέχεται να ανταμείψουν το Ιράν για τις παραχωρήσεις που έκανε στη συμφωνία, χορηγώντας του μεγαλύτερη ελευθερία δράσης, τόσο για την υλοποίηση των πολιτικών στόχων του στη Μέση Ανατολή, όσο και ματαιώνοντας τις διαδικασίες που δεν εξυπηρετούν αυτούς τους στόχους. Παράλληλα, η άρση των κυρώσεων θα προμηθεύσει στο Ιράν πόρους για να ενισχύσει την περιφερειακή επιρροή του και θα το καταστήσει ταυτόχρονα λιγότερο οικονομικά ευάλωτο και πιο επιθετικό στην προώθηση των στόχων του. 

Η Σαουδική Αραβία ανησυχεί ότι η αυξημένη αυτοπεποίθηση του Ιράν μετά τη συμφωνία θα του επιτρέψει να παρεμβαίνει πιο εύκολα σε διάφορα θέατρα και να στρατολογεί επιπλέον παίκτες για τον περιφερειακό άξονα του οποίου ηγείται. Στο πλαίσιο αυτό, οι Ιρανοί έχουν προσπαθήσει για κάποιο χρονικό διάστημα να βάλουν μια σφήνα μεταξύ πολλών κρατών του Κόλπου και της Σαουδικής Αραβίας. Μετά τη συμφωνία, μια μεγαλύτερη Ιρανική προσπάθεια προς την κατεύθυνση αυτή είναι πιθανή, που θα αφορούν κυρίως το Κατάρ και το Ομάν. Φαίνεται ότι αυτό είναι επίσης το υπόβαθρο για να αυξηθεί ο ακτιβισμός της Σαουδικής Αραβίας με στόχο την ενίσχυση του μετώπου των Σουνιτών κατά του Ιράν και την στρατολόγηση επιπλέον παικτών, όπως η Τουρκία και η Χαμάς. 

Ακόμη και αν η συμφωνία με το Ιράν δεν αναμένεται να παρακινήσει τη Σαουδική Αραβία να ξεκινήσει ένα στρατιωτικό πυρηνικό πρόγραμμα αμέσως, η συμφωνία, η οποία εντάσσεται στην πρωτοφανή συσσώρευση συμβατικών στρατιωτικών δυνάμεων στο βασίλειο, έχει ήδη οδηγήσει το Ριάντ να υιοθετήσει μια στρατηγική που διατηρεί όλες τις πυρηνικές δυνατότητές του ανοικτές. Το βασίλειο διακήρυξε τις μη στρατιωτικές πυρηνικές προθέσεις του ήδη από το 2006 και έκτοτε έχει σκεφτεί να κάνει χρήση της πυρηνικής τεχνολογίας για μια σειρά από λόγους. Ανακοίνωσε ένα τεράστιο πυρηνικό πρόγραμμα με εκτιμώμενο κόστος πάνω από 100 δισεκατομμύρια δολάρια και έχει υπογράψει μια σειρά από συμφωνίες συνεργασίας στον πυρηνικό τομέα με πολλές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ρωσίας, της Αργεντινής, της Κίνας, της Νότιας Αφρικής και της Γαλλίας. Η ανάπτυξη ενός πολιτικού πυρηνικού προγράμματος στη Σαουδική Αραβία μπορεί να εξυπηρετήσει διάφορους σκοπούς. Από τη μία πλευρά, το σχέδιο είναι σύμφωνο με τη Συνθήκη Μη Διάδοσης των Πυρηνικών Όπλων (NPT) και είναι πιθανό να αποδειχθεί ότι η Σαουδική Αραβία μπορεί επίσης να "παίξει το παιχνίδι". Την ίδια στιγμή, ένα τέτοιο πρόγραμμα, ιδιαίτερα η Σαουδαραβική ρητορική σχετικά με την άρνησή της να παραιτηθεί από την ικανότητα εμπλουτισμού ουρανίου, αποτελεί ένα μήνυμα προς τη διεθνή κοινότητα για την ανάγκη να συνεχίσει να πιέζει το Ιράν να εκπληρώσει τα μέρη της συμφωνίας που το αφορούν. 

Εν όψει της διεθνούς επισφράγισης της έγκρισης του εμπλουτισμού ουρανίου στο Ιράν, το ενδεχόμενο το βασίλειο να ακολουθήσει ανάλογη πορεία, ακόμη και εις βάρος της Αμερικανικής αντιπολίτευσης, δεν μπορεί να αποκλειστεί. Πράγματι, μια έκθεση του Κογκρέσου των ΗΠΑ για το θέμα αυτό επισημαίνει ότι το  βασίλειο "δεν θα διστάσει να παρακάμψει επιθετικά ή να ρισκάρει να αποξενώσει τις Ηνωμένες Πολιτείες, προκειμένου να προστατεύσει τα Σαουδαραβικά συμφέροντα". Η Σαουδαραβική αντίληψη της απειλής είναι στενά συνδεδεμένη με τις φιλοδοξίες του Ιράν στην περιφερειακή ηγεμονία. Αυτή η αντίληψη δεν έχει αλλάξει με την υπογραφή της συμφωνίας και μπορεί να έχει γίνει ισχυρότερη. 

Λαμβάνοντας υπόψη αυτή την εξέλιξη, η Σαουδική Αραβία θα είναι δύσκολο να παραμείνει αδιάφορη, ακόμη και εκτός των λόγων κύρους και επιρροής και θα επιδιώξει μια απάντηση, έστω και μερική, στην Ιρανική απειλή. Ποια είναι αυτή η απάντηση που μπορεί να δοθεί; Οι Αμερικανικές εγγυήσεις για την ασφάλεια είναι προτιμητέες. Ωστόσο, ακόμη κι αν οι Ηνωμένες Πολιτείες παρέχουν εγγυήσεις για την ασφάλεια στη Σαουδική Αραβία, η οποία προς στιγμήν απέφυγε να το κάνει, είναι αμφίβολο αν το βασίλειο θα τις θεωρήσει αρκετές. Η προώθηση μιας περιοχής ελεύθερης από πυρηνικά αποτελεί επίσης μια δυνατότητα υπό εξέταση από το Ριάντ. Στο πλαίσιο αυτό, η συμφωνία με το Ιράν είναι ικανή να θέσει το πυρηνικό πρόγραμμα του Ισραήλ στην ημερήσια διάταξη, σύμφωνα με τη λογική, "Αν το Ιράν, γιατί όχι το Ισραήλ;". Η ανησυχία του βασιλείου είναι ότι σε ορισμένα σενάρια, είναι δυνατόν να βρεθεί το ίδιο από μόνο του να αντιμετωπίσει ένα ισχυρότερο Ιράν μπορεί να οδηγήσει σε μια κατάσταση στην οποία θα έχουν στη διάθεσή τους πυρηνικές επιλογές. Περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο παίκτη στη Μέση Ανατολή, η Σαουδική Αραβία έχει στρατηγικό κίνητρο και  οικονομική δυνατότητα να το κάνει αυτό. 

Η βαθύτερη τρέχουσα Σαουδαραβική πολιτική είναι ότι το "δικαίωμά" του εμπλουτισμού ουρανίου θα πρέπει να αναγνωριστεί, όπως ακριβώς το έχει κερδίσει και η Τεχεράνη. Η ανάπτυξη ενός πυρηνικού προγράμματος που επικεντρώνεται στην ικανότητα εμπλουτισμού ουρανίου είναι μια μακροπρόθεσμη επιλογή για τη Σαουδική Αραβία, λόγω της απουσίας μιας υποδομής γνώσης και κατάλληλων εγκαταστάσεων στο βασίλειο. Κατά την άποψη του Ριάντ, ωστόσο, η συμφωνία με το Ιράν του δίνει δέκα χρόνια Ιρανικής πυρηνικής συγκράτησης και, σε αυτό το χρονικό πλαίσιο, το βασίλειο θα είναι σε θέση να επιλέξει διάφορες δυνατότητες στον τομέα της πυρηνικής σφαίρας που επιτρέπονται από την NPT. 

Προκειμένου να αναπτυχθεί ένα πυρηνικό πρόγραμμα σε μακροπρόθεσμη βάση, το βασίλειο πιθανότατα θα επιδιώξει να αναπτύξει ένα δίκτυο με μια σειρά από χώρες, συμπεριλαμβανομένου του Πακιστάν, με τις οποίες το βασίλειο έχει στενές σχέσεις στον τομέα της άμυνας. Μεταξύ του Ριάντ και της Ισλαμαμπάντ έχουν προκύψει πρόσφατα διαφορές σχετικά με τον πόλεμο στην Υεμένη, αλλά αν το Πακιστάν πεισθεί ότι ο σύμμαχός του, ο οποίος όχι μόνον χρηματοδότησε ένα μεγάλο μέρος του πυρηνικού του προγράμματος, αλλά παρέχει στην χώρα σημαντική οικονομική βοήθεια, χρειάζεται τη μακροπρόθεσμη βοήθειά του για μια εγκατάσταση εμπλουτισμού εντός του εδάφους του βασιλείου, θα είναι πρόθυμο να παράσχει τη βοήθεια αυτή, ακόμη και ανεπίσημα. 

Επειδή η διαδικασία της οικοδόμησης μιας ανεξάρτητης πυρηνικής ικανότητας είναι παρατεταμένη και απαιτητική, το βασίλειο πρέπει να βρει μια μεσοπρόθεσμη απάντηση για να αντιμετωπίσει την πρόκληση που θέτει το πυρηνικό καθεστώς του Ιράν. Ένα άλλο πιθανό σενάριο είναι ότι μετά από αίτημα της Σαουδικής Αραβίας, το Πακιστάν θα αναπτύξει πυρηνικές κεφαλές υπό τον έλεγχό του στο έδαφος της Σαουδικής Αραβίας ως μια μορφή της εκτεταμένης αποτροπής, στην περίπτωση που το Ιράν παράξει ανοιχτά ακόμα και μια βόμβα. Και ακόμα κι αν η διαδρομή της Σαουδικής Αραβίας για την πυρηνική ικανότητα δεν είναι εγγυημένη, η ίδια της η παρουσία στην κούρσα των εξοπλισμών είναι ικανή να θέσει σε κίνηση διάφορες διαδικασίες, με αρνητικές συνέπειες για την περιφερειακή σταθερότητα γενικότερα και για το Ισραήλ ειδικότερα. 

Τα γεγονότα στην Αραβική Χερσόνησο δεν "καλύπτονται" επαρκώς από το Ισραήλ, το οποίο φυσικά αφιερώνει το μεγαλύτερο μέρος των προσπαθειών του στην Ιρανική απειλή. Το Ισραήλ θα πρέπει έτσι να βελτιώσει τη συλλογή πληροφοριών και την ικανότητα αξιολόγησης στο πολεμικό θέατρο του Κόλπου, προκειμένου, μεταξύ άλλων συμφερόντων του, να εντοπίζει τις προσπάθειες και άλλων χωρών να δημιουργήσουν μια "πυρηνική ισορροπία" με το Ιράν.

(www.inss.org.il, capital.gr)

 

http://energypress.gr/news/i-saoydiki-aravia-iran-kai-ta-pyrinika