«Φιλικό» διακανονισμό με την Κομισιόν επιδιώκει τώρα η ρωσική Gazprom

Η διαμάχη μεταξύ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της Gazprom περνά τώρα στην επόμενη φάση, καθώς ο ρωσικός κολοσσός εμφανίζεται να επιδιώκει ένα φιλικό συμβιβασμό με την Κομισιόν, η οποία απειλεί με πρόστιμα δισεκατομμυρίων ευρώ τον όμιλο, σε μία κρίσιμη περίοδο για τις σχέσεις Ευρώπης - Ρωσίας.

Μόλις προχθές, περίπου τέσσερις μήνες μετά το βαρύ κατηγορητήριο που εξαπέλυσε η Επιτροπή κατά της Gazprom για παραβίαση των αντι-μονοπωλιακών κανονισμών, ο αναπληρωτής πρόεδρος της ρωσικής εταιρείας Αλεξάντερ Μεντβιέντεφ συναντήθηκε στις Βρυξέλλες με την επίτροπο Ανταγωνισμού Μαργκρέτε Βεστάγκερ, στην οποία είχε την ευκαιρία να εκθέσει από κοντά τις προκαταρκτικές απόψεις της Gazprom όσον αφορά τη «Δήλωση Ενστάσεων» ( Statement of Objections) που έχει καταθέσει η Επιτροπή.

Σε τι αφορά όμως η υπόθεση αντι-τραστ της Ε.Ε. κατά της Gazprom, που τον περασμένο Απρίλιο κατέληξε στην καταγγελία κατά των Ρώσων μετά από τρία χρόνια ερευνών κατά τη διάρκεια των οποίων η Ε.Ε. όρθωσε ανυπέρβλητα εμπόδια στον όμιλο, μέχρι το επίπεδο να τον οδηγήσει στη ματαίωση του αγωγού South Stream;

H Eυρωπαϊκή Επιτροπή υποστηρίζει ότι στις Βαλτικές χώρες, τη Βουλγαρία και την Πολωνία, η Gazprom:

1. Παρεμποδίζει τις διασυνοριακές πωλήσεις αερίου, μέσω διατάξεων στα συμβόλαια προμήθειας, που επιτρέπουν στη ρωσική εταιρεία να χρεώνει υψηλότερες τιμές σε χώρες που εξαρτώνται περισσότερο από το ρωσικό αέριο.

2. Χρέωση μη δίκαιων (unfair) τιμών μέσω της τιμολογιακής φόρμουλας, που χρησιμοποιεί.

3. Θέτει όρους και προϋποθέσεις στις παραδόσεις αερίου, πετυχαίνοντας μονομερείς δεσμεύσεις σχετικά με τις υποδομές μεταφοράς του αερίου. Η προκαταρκτική άποψη της Επιτροπής είναι ότι η Gazprom υποχρέωσε τη Βουλγαρία να δεχθεί τη συμμετοχή της στον αγωγό South Stream, προκειμένου να εξασφαλίσει τη χονδρική προμήθεια αερίου και αντίστοιχα την Πολωνία να δεχθεί τον έλεγχο των Ρώσων στις επενδυτικές αποφάσεις που αφορούν στον αγωγό Yamal.

H Eπιτροπή μπορεί να αποφασίσει την έκδοση «απόφασης παραβίασης», ικανής να οδηγήσει σε επιβολή προστίμου ως και το 10% επί του διεθνούς ετήσιου τζίρου του ρωσικού ομίλου! Η κρίση ανάμεσα στην Ε.Ε. και τη Gazprom έδειξε να κορυφώνεται σε μία περίοδο που οι σχέσεις Βρυξελλών-Μόσχας είναι στο ναδίρ εξ αιτίας της Ουκρανίας και ταυτόχρονα η ζήτηση αερίου στην Ευρώπη έχει υποχωρήσει σημαντικά.

Από το 2008 και μετά, η ύφεση, το αυξανόμενο μερίδιο των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας στην παραγωγή ηλεκτρισμού, οι πολιτικές ενεργειακής αποτελεσματικότητας και το συγκριτικό πλεονέκτημα των ΗΠΑ όσον αφορά στην τιμολόγηση του αερίου, έχουν οδηγήσει σε δραματική μείωση των πωλήσεων της Gazprom στην Ευρώπη.

Τον Ιούνιο η παραγωγή αερίου της εταιρείας έπεσε 19% σε σχέση με τον αντίστοιχο μήνα του 2014, στο χαμηλό ρεκόρ μηνιαίας παραγωγής των 24,7 δισ. κυβικών μέτρων, σύμφωνα με έκθεση της ρωσικής επενδυτικής τράπεζας Sberbank CIB. Το πρώτο εξάμηνο του 2015 η παραγωγή της Gazprom έπεσε κατά 12,9% σε ετήσια βάση. Πέραν της μείωσης της ζήτησης από την Ευρώπη, ο όμιλος αντιμετωπίζει και πτώση της κατανάλωσης στη Ρωσία λόγω της κρίσης. Το 2014 η ζήτηση αερίου στις χώρες της Ε.Ε. μειώθηκε 10% σε σχέση με το 2013.

 

Νέο επιχειρηματικό μοντέλο

 
Η άνευ προηγουμένου πτώση της ζήτησης έχει ως αποτέλεσμα η Ευρώπη, δηλαδή οι καταναλωτές, να αποκτήσουν το «πάνω χέρι» σε σχέση με τους παραγωγούς αερίου, αναφέρει το ευρωπαϊκό think tank Bruegel σε σχετική έκθεσή του. Η Gazprom βέβαια έχει πάντα τη δυνατότητα να αδράξει την ευκαιρία, να αλλάξει το επιχειρηματικό της μοντέλο και να το προσαρμόσει στις ευρωπαϊκές προδιαγραφές για τον ανταγωνισμό. Μέχρι σήμερα οι πολιτικές της δεν έπεισαν -τις Βρυξέλλες τουλάχιστον- ότι οδηγείται προς την κατεύθυνση αυτή. Το ερώτημα είναι πώς θα αντιδράσει από εδώ και πέρα και πώς θα χρησιμοποιήσει σχέδια που έχει προαναγγείλει και στα οποία αντιτίθεται έντονα η Ε.Ε., όπως π.χ. το ευρωπαϊκό σκέλος του αγωγού Turkish Stream, που αφορά άμεσα την Ελλάδα, αφού ένα τμήμα του σχεδιάζεται να περνά από τη χώρα μας.

Ορισμένοι ενεργειακοί όμιλοι, όπως η νορβηγική Statoil έχουν ήδη προσαρμόσει το επιχειρηματικό τους μοντέλο στη νέα πραγματικότητα της ευρωπαϊκής αγοράς. Η Gazprom θα έπρεπε ήδη να είχε ακολουθήσει το παράδειγμα, προσαρμόζοντας την τιμολογιακή πολιτική της στις νέες συνθήκες. Ομως αυτό δεν έχει γίνει ακόμα.

Η Ρωσία εξακολουθεί να αντιμετωπίζει με πολιτικούς όρους το κατηγορητήριο της Ε.Ε. Αυτό την εγκλωβίζει σε μία πολύπλοκη κατάσταση. Τον Σεπτέμβριο λήγει η προθεσμία για να καταθέσει η Gazprom την επίσημη απάντησή της στη «Δήλωση Ενστάσεων» της Κομισιόν. Ο όμιλος υποστηρίζει ότι δεν παραβιάζει το ευρωπαϊκό δίκαιο, ενώ η Μόσχα επιμένει ότι η Κομισιόν δεν έχει τη δικαιοδοσία να ερευνά τη Gazprom, την οποία οι Ρώσοι θεωρούν περισσότερο σαν ένα βραχίονα του κράτους παρά σαν μία συνηθισμένη επιχειρηματική οντότητα. Έτσι η στάση που θα τηρήσει το Κρεμλίνο αποτελεί το απρόβλεπτο χαρτί των διαπραγματεύσεων. Σε όποια συμφωνία και αν καταλήξει η Επιτροπή με τη Gazprom, στο τέλος θα πρέπει να πάρει την έγκριση της Μόσχας.

Το πολιτικό περιβάλλον μέσα στο οποίο διεξάγονται οι διαπραγματεύσεις είναι εξαιρετικά δύσκολο, από το εμπάργκο που έχει επιβάλει η Ε.Ε. στα ρωσικά προϊόντα λόγω Ουκρανίας, ως τις διπλωματικές προσπάθειες της Μόσχας να σπάσει την ομοφωνία της εξωτερικής πολιτικής των Βρυξελλών προσεγγίζοντας «ευάλωτες χώρες-μέλη» - όπως πιθανόν είναι η Ελλάδα- ή τις δυσκολίες στις τριμερείς διαπραγματεύσεις Ε.Ε. - Ρωσίας - Ουκρανίας για την τιμή και την προμήθεια του αερίου.

Ωστόσο, όπως καταλήγει η έκθεση του Bruegel, αν η Gazprom δεν συνεργαστεί με την Ε.Ε. στην υπόθεση για την παραβίαση των ευρωπαϊκών αντιμονοπωλιακών κανονισμών, θα δώσει στις Βρυξέλλες ένα ακόμα επιχείρημα υπέρ της διαφοροποίησης των πηγών προμήθειας αερίου. Ο ρωσικός όμιλος θα πρέπει να αποφασίσει αν θα ακολουθήσει ένα επικίνδνο πολτικό μονοπάτι ή μία βιώσιμη επιχειρηματική διαδρομή.

(από την εφημερίδα "ΗΜΕΡΗΣΙΑ", 25-26/07/2015)