Οι αμερικανικές αντιδράσεις στη συμμετοχή της Ελλάδος στον Greek Stream

Η πρόσφατη επίσκεψη του αναπληρωτή Yπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ για ενεργειακά ζητήματα κ. Άμος Χόκσταϊν, στην Αθήνα, θύμισε σε όσους κατ' ελάχιστον παρακολουθούν την ενεργειακή γεωπολιτική της Ευρώπης, την προβολή της cult ταινίας της δεκαετίας του '80 «Back to the Future». Ένας Αμερικανός αξιωματούχος από τα μεσαία κλιμάκια του Υπουργείου Εξωτερικών, ανάλογου επιπέδου με τον περιλάλητο κ. Μπράιζα που καταπολέμησε τα συμφέροντα του Ελληνισμού από το σχέδιο Ανάν το 2003 έως την προώθηση του αγωγού Λεβιάθαν-Τσεϊχάν το 2013, αποβιβάζεται εις Αθήνας με αποστολή να αποτρέψει την ελληνική συμμετοχή σε ένα ενεργειακό σχέδιο ρωσικών συμφερόντων.

Το μονομερές ανακοινωθέν που διανεμήθηκε από την αμερικανική πρεσβεία στην Αθήνα μετά την επίσκεψη Χόκσταϊν ουσιαστικά κατηγορεί την ελληνική κυβέρνηση ότι υπονομεύει την ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης που επιδιώκει την απεξάρτησή της από το ρωσικό φυσικό αέριο, καθώς συμπράττει στη ρωσική προσπάθεια νεκρανάστασης του σχεδίου South Stream με διαφορετική ονομασία, όδευση και καθεστώς.

Τα όσα διεμείφθησαν πίσω από τις κλειστές πόρτες προφανώς και θα ήταν πολύ λιγότερο διπλωματικώς διατυπωμένα. Διαρροές των συνομιλιών προς την εφημερίδα «Τα Νέα» έκαναν λόγο για πολύ έντονη ενόχληση των Αμερικανών για τις ελληνικές πρωτοβουλίες και τη διατύπωση έμμεσων πλην σαφών προειδοποιήσεων ότι ενδεχόμενη συμμετοχή της Ελλάδος στον «Turkish Stream» θα θέσει σε κίνδυνο τη συμμετοχή της Ελλάδος στον ΤΑΡ και θα μπλοκάρει επενδύσεις σε άλλα σημαντικά έργα υποδομής όπως ο αγωγός διασύνδεσης Ελλάδος-Βουλγαρίας ή προοπτική κατασκευής μονάδων επαναεριοποίησης στην Καβάλα (συμφερόντων ΔΕΠΑ) και την Αλεξανδρούπολη (συμφερόντων Κοπελούζου).

Στο βαθμό που το ρεπορτάζ της αθηναϊκής εφημερίδας αντανακλά την πραγματικότητα, έχουμε γίνει μάρτυρες στο ίδιο ακριβώς έργο που η αμερικανική διπλωματία ανεβάζει από το 2008. Τότε, όπως και σήμερα, ο προκάτοχος του κ. Χόκσταϊν, ο κ. Μπράιζα επιχειρούσε να αποτρέψει τη συμμετοχή της Ελλάδος στο South Stream προκειμένου αφενός να προκαλέσει κόστος στη Ρωσία για τη συντριβή του γεωργιανού στρατού στον πόλεμο του Αυγούστου του 2008 και αφετέρου να προειδοποιήσει την κυβέρνηση Καραμανλή ότι εάν στηρίξει τον South Stream θα το πληρώσει με τον αποκλεισμό της Ελλάδος από τη μάχη των αγωγών για την υλοποίηση της ευρωπαϊκής πολιτικής του Νοτίου Διαδρόμου.

Παρά τις φιλορωσικές μομφές που δέχθηκε η ενεργειακή διπλωματία της κυβέρνησης Καραμανλή, ο τότε Έλληνας πρωθυπουργός ακολουθούσε μια ισορροπημένη προσέγγιση ανάμεσα στην εξυπηρέτηση φιλορωσικών και αντιρωσικών συμφερόντων που έβγαζε σε τελική ανάλυση κερδισμένη την ίδια την Ελλάδα. Από τη μια πλευρά υποστήριζε την πολιτική του Νοτίου Διαδρόμου της Ε.Ε. που θα έφερνε στην Ευρώπη μη-ρωσικό αέριο μέσω μη-ρωσικών οδεύσεων, κάτι που υλοποιήθηκε το 2013 μέσω του αγωγού ΤΑΡ και όχι μέσω του ελληνικής έμπνευσης σχεδίου ITGI.

Από την άλλη πλευρά υποστήριζε όχι την αύξηση των ρωσικών εξαγωγών προς την Ε.Ε. αλλά τη μεταφορά των -κατά κύριο λόγο- ίδιων ποσοτήτων μέσω ασφαλέστερων οδεύσεων που θα παρέκαμπταν τόσο την Ουκρανία όσο και την Τουρκία. Αυτή ήταν η γεωστρατηγική συλλογιστική πίσω από την υποστήριξη του South Stream, ο οποίος στην αρχική του μορφή, όπως διατυπώνεται και στην ελληνορωσική Διακυβερνητική Συμφωνία του Απριλίου 2009 καθιστούσε την Ελλάδα χώρα διαμετακόμισης ρωσικού αερίου προς την Ιταλία.

Το 2008 η ελληνική κυβέρνηση απέρριψε την αμερικανική προσέγγιση θέτοντας τα θεμέλια για έναν πρωταγωνιστικό ρόλο της Ελλάδος στο σχέδιο South Stream, για τον απλούστατο λόγο ότι ακόμη και εάν η Ελλάδα αποχωρούσε από το South Stream, οι ΗΠΑ αφενός δεν είχαν κανένα τρόπο να καλύψουν ενδεχόμενη απώλεια των ελληνικών εισαγωγών αερίου από τη Ρωσία, όπως φάνηκε κατά την ουκρανο-ρωσική κρίση του Δεκεμβρίου 2008-Ιανουαρίου 2009. Και αφετέρου υποστήριζαν ούτως ή άλλως ένα σχέδιο εχθρικό προς την Ελλάδα στην κούρσα των αγωγών του Νοτίου Διαδρόμου. Το σχέδιο αυτό ήταν ο τουρκο-γερμανο-αυστριακών συμφερόντων αγωγός Nabucco. Ο Nabucco όπως διαφαίνεται και από τον σχετικό χάρτη παρέκαμπτε πλήρως την Ελλάδα αναδεικνύοντας τον πρωταγωνιστικό ρόλο της Τουρκίας στη διαμετακόμιση μη-ρωσικού αερίου χωρίς να ωφελεί καθόλου την Αθήνα. Εάν είχε προκριθεί έναντι του ΤΑΡ που τουλάχιστον διατρέχει 550χλμ της ελληνικής επικράτειας η Ελλάδα θα έμενε απλώς εκτός νυμφώνος και εκτός παιχνιδιού.

Στην αμερικανική λογική, που το 2008 αντιστρατεύονταν μόνες τους η Ελλάδα και η Ιταλία, ο South Stream και οι αγωγοί του Νοτίου Διαδρόμου ήταν αμοιβαίως αλληλοαποκλειόμενοι. Η λογική αυτή ήταν και είναι παραπλανητική δεδομένου ότι ο South Stream θα μετέφερε 45-50 ΔΚΜ/Ε (περίπου το 80% της δυναμικότητάς του) από το ίδιο αέριο που μεταφέρει τώρα μέσω Ουκρανίας. Δεν στόχευε δηλαδή στην αύξηση των ρωσικών εξαγωγών στην Ευρώπη, στόχευε -κατά κύριο λόγο- στη διασφάλιση της μεταφοράς του ιδίου όγκου αερίου. Όταν τον Ιούνιο του 2013 ο Nabucco κατέρρευσε έναντι του σχεδίου TAP η αμερικανική πολιτική έχασε το βασικό της αντεπιχείρημα έναντι του South Stream, που τώρα επιχειρεί να ξαναζεστάνει ο κ. Χόκσταϊν.

Ένα βασικό πρόβλημα για τον κ. Χόκσταϊν εντοπίζεται στο γεγονός ότι ο μέχρι και τον Δεκέμβριο του 2014 προϊστάμενος του στο αμερικανικό ΥΠΕΞ κ. Carlos Pascual δήλωσε την επαύριο της κατάρρευσης του South Stream ότι η μη υλοποίηση του αγωγού «δεν θα έχει καμία αρνητική επίπτωση για την Ευρώπη... αντιθέτως θα εξοικονομήσει πολλά χρήματα στους Ευρωπαίους καταναλωτές εξαλείφοντας έναν μη απαραίτητο αγωγό υψηλού κόστους ο οποίος δεν θα μεταφέρει καθόλου επιπρόσθετες νέες ποσότητες» (Euractiv, 02/12/2014). Αυτό που θα πρέπει να μας εξηγήσει η αμερικανική διπλωματία είναι το πώς θα αυξηθεί η ενεργειακή εξάρτηση της Ευρώπης από τη Ρωσία σε περίπτωση που υλοποιηθεί ένας αγωγός «ο οποίος δεν θα μεταφέρει καθόλου επιπρόσθετες νέες ποσότητες;» Πέραν αυτού πώς ακριβώς η αμερικανική πλευρά θα εμποδίσει την υλοποίηση του ΤΑΡ ή θα εμποδίσει τη ροή επενδύσεων στον ελληνο-βουλγαρικό αγωγό από τη στιγμή που:

      (α) Δεν συμμετέχει σε αυτά τα σχέδια αγωγών ΚΑΜΙΑ αμερικανική εταιρεία;

      (β) Η χρηματοδότηση του ΤΑΡ και όλης της παραγωγικής και μεταφορικής του αλυσίδας από το Μπακού έως τα ελληνοτουρκικά σύνορα έχει ήδη κλείσει και υλοποιείται;

      (γ) Οι Αζέροι έχουν επισήμως δηλώσει ότι δεν θεωρούν ενδεχόμενη υλοποίηση του Turkish Stream ή Greek Stream ως υπονομευτική για την υλοποίηση του ΤΑΡ;

      (δ) Ο Ελληνο-Βουλγαρικός έχει ήδη δεσμευμένα από το 2009 χρήματα από το European Energy Programme for Recovery που αναλογούν στο 1/4 του συνολικού κόστους κατασκευής του και δεν μπορεί να λάβει ούτως ή άλλως (ως ευρωπαϊκό σχέδιο) εξωευρωπαϊκή χρηματοδότηση;


Δεν υπάρχουν τα κονδύλια  για τον αγωγό

Σε ό,τι αφορά στην αλλαγή της σύνθεσης του φιλορωσικού έργου θα πρέπει να καταλάβουμε ότι για να παρακαμφθούν οι αντιστάσεις του ευρωπαϊκού δικαίου ανταγωνισμού θα πρέπει όλο το δίκτυο των αγωγών που θα αποτελέσουν τον Greek Stream να χρηματοδοτηθεί από ΜΗ-ΡΩΣΙΚΑ κεφάλαια, δάνεια ή εγγυήσεις δανείων, που θα αποκλείσουν τη συμμετοχή της Gazprom στην ιδιοκτησία ή τη διαχείριση/διοίκηση του έργου.
Αυτό σημαίνει ότι η Ελλάδα και όλα τα υπόλοιπα κράτη που συγκεντρώθηκαν στη Βουδαπέστη τον περασμένο Απρίλιο δεν έχουν τα χρήματα για να κατασκευάσουν το έργο για όσο χρονικό διάστημα δεν συμμετάσχουν σε αυτό και εκείνες οι μεγάλες ευρωπαϊκές εταιρείες της Αυστρίας, της Γαλλίας, της Ιταλίας και της Γερμανίας που θα καταναλώσουν και την πλειοψηφία του διαμετακομιζόμενου ρωσικού αερίου.
Σε ό,τι αφορά την αυτογελοιοποίηση του έργου τα σχόλια περιττεύουν. Οι Λαφαζανικές διακηρύξεις περί προκαταβολής τελών διαμετακόμισης ύψους 3-5 δισ. ευρώ για ένα έργο που ΔΕΝ υπάρχει ούτε καν στα χαρτιά, ούτε καν υπό τη μορφή ενός συμφωνητικού συναντίληψης, θα μείνουν στην ιστορία ως μια αχαρακτήριστη διακήρυξη προχειρότητας. Οι ίδιοι οι Ρώσοι πρέπει να σοκαρίστηκαν όταν διάβασαν μια τέτοια διαρροή στον ελληνικό Τύπο, πράγμα που οδήγησε τον εκπρόσωπο Τύπου του Ρώσου Προέδρου Πούτιν, Ντμίτρι Πεσκόφ, να δηλώσει στις 18 Απριλίου 2015: «Δεν υπήρξε ποτέ συμφωνία για χορήγηση προκαταβολής στην Ελλάδα ύψους 3-5 δισ. ευρώ».


ΔΥΣΜΕΝΕΙΣ ΟΙ ΣΥΝΘΗΚΕΣ

Η κυβέρνηση Τσίπρα επιχειρεί να ξανατοποθετήσει την Ελλάδα στο πλαίσιο ενός νέου South Stream αλλά επιχειρεί να το κάνει υπό πολύ πιο δύσκολες συνθήκες συγκριτικά με το 2008 όχι μόνο διότι η θέση της χώρας είναι πιο αδύναμη συγκριτικά με την περίοδο Καραμανλή αλλά διότι:
>> Έχει αλλάξει η σύνθεση του φιλορωσικού σχεδίου, το κόστος του οποίου θα πρέπει να επωμιστούν μη ρωσικές εταιρείες από τη στιγμή που θα περάσει σε ευρωπαϊκό έδαφος και, >> Επειδή η νεο-κομμουνιστική πτέρυγα των αυτοκτονικών δραχμιστών υπό τον κ. Λαφαζάνη φαντασιώνεται πράγματα που δεν υπάρχουν, με αποτέλεσμα να αυτο-υπονομεύεται η αξιοπιστία του έργου και να γελοιοποιείται η χώρα διεθνώς μεταξύ άλλων και από τους ίδιους τους Ρώσους.

*Ο δρ Θεόδωρος Τσακίρης είναι Επίκουρος Καθηγητής Γεωπολιτικής & Υδρογονανθράκων Πανεπιστημίου Λευκωσίας (tsakiris.t@unic.ac.cy).

(Φιλελεύθερος)

http://energypress.gr/news/oi-amerikanikes-antidraseis-sti-symmetohi-tis-ellados-ston-greek-stream