Η Χρύσω Αντωνιάδου, στο φύλλο της Δευτέρας 17/10/2011, έγραψε ένα εξαιρετικά εμπεριστατωμένο και περιεκτικό άρθρο για τις πολλές και σύνθετες πτυχές των πλουτοπαραγωγικών πόρων του υποθαλάσσιου χώρου της Κύπρου. Βρίσκω πολύ ενδιαφέρουσα την αναφορά της σε έναν από τους σημαντικότερους επιστήμονες των διεθνών σχέσεων, τον Hans Morgenthau. Θα προσπαθήσω με συντομία να επεκτείνω κάποιους συλλογισμούς σε αναφορά με τον μεγάλο διεθνολόγο, του οποίου το εμβληματικό βιβλίο, που καθιέρωσε το εθνικό συμφέρον ως άξονα της διεθνούς πολιτικής, κυκλοφορεί στα Ελληνικά το 2012.
Τα διλήμματα, όπως τα θέτει η κ. Αντωνιάδου, σχετίζονται με το γεγονός ότι Ελλάδα και Κύπρος τις δύο τελευταίες δεκαετίες σαφώς γέρνουν προς τον κατευνασμό, υιοθετώντας μιαν άκρως καταστροφική προσέγγιση για όποιο κράτος την υιοθετήσει. Μια σύντομη αναφορά στις εκατέρωθεν στάσεις και αντιλήψεις φωτίζει αυτό το γεγονός.
Στη μια πλευρά είναι η παραδοσιακή θεώρηση η οποία κυριαρχεί διεθνώς τόσο στον πολιτικοστοχαστικό χώρο όσο και στο πεδίο της πολιτικής των κυβερνήσεων όλου του κόσμου (πλην ενδεχομένως μόνο Ελλάδας και Κύπρου). Αναλύει το γεγονός ότι το διεθνές σύστημα και οι διεθνείς θεσμοί είναι εθνοκρατοκεντρικού χαρακτήρα και ότι η διπλωματία απαιτείται να είναι ορθολογιστική και συμβατή με τη φύση του διεθνούς συστήματος και τα εθνικά συμφέροντα των εμπλεκόμενων κρατών.
Όχι βέβαια όλα τα διακηρυγμένα συμφέροντα αλλά μόνο αυτά που είναι συμβατά με τη διεθνή νομιμότητα. Η διεθνής νομιμότητα υποστηρίζεται, απαιτείται να στηρίζεται, από επαρκή διπλωματική και στρατιωτική ισχύ. Βασικές παραδοχές είναι οι εξής:
α) Τα κράτη είναι οι βασικοί δρώντες της διεθνούς πολιτικής και οι διεθνείς θεσμοί που αυτά ορίζουν και αποδέχονται.
β) Το διεθνές σύστημα τιμωρεί τα κράτη τα οποία είτε υπερεξαπλώνονται είτε παραλείπουν να στηρίξουν τα ζωτικά τους συμφέροντα.
γ) Η κυριαρχία (εσωτερική-εξωτερική αυτοδιάθεση και μη επέμβαση εκτός των διεθνών θεσμών όπως προβλέπει το διεθνές δίκαιο) και η συνεπαγόμενη διεθνής αναρχία (απουσία κυβέρνησης των κυβερνήσεων) διαμορφώνουν τις δομές και υποχρεώνουν υιοθέτηση συγκεκριμένων στάσεων και αποφάσεων στη διεθνή πολιτική.
δ) Υπό συνθήκες απουσίας «κυβέρνησης των κυβερνήσεων» και της συχνής αδυναμίας των διεθνών θεσμών να επιλύσουν ειρηνικά τις διαφορές μεταξύ των κρατών, τα κράτη μεριμνούν για την ασφάλειά τους και επιδιώκουν διαπραγματεύσεις υπό συνθήκες ισορροπίας.
ε) Τα κράτη, ακόμη και εντός συμμαχιών, όταν συνεργάζονται με άλλα κράτη δεν νοιάζονται μόνο για τα απόλυτα κέρδη που θα αποκομίσουν αλλά και για τα σχετικά κέρδη.
στ) Με δεδομένα και καταμαρτυρούμενα τα αίτια πολέμου, στις διακρατικές σχέσεις δημιουργούνται διλήμματα ασφαλείας. Οι διεθνείς θεσμοί που τα ίδια ορίζουν, συχνά καθίστανται εξαρτημένες μεταβλητές της ισχύος, γι’ αυτό κανείς θα πρέπει να σταθμίζει προσεκτικά τον ρόλο τους. Κυρίως, να εμμένουν στις θεμελιώδεις Καταστατικές Αρχές (διακρατική ισοτιμία, μη επέμβαση, εθνική ανεξαρτησία) και να απορρίπτουν τις ερμηνείες που υπηρετούν τις ηγεμονικές αξιώσεις ισχύος (σχέδιο Ανάν).
ζ) Θεμελιώδης συμπεριφορά των κρατών είναι η επιδίωξη ισορροπίας, συμμετρίας και αμοιβαιότητας. Συναφώς, ένας μεγάλος κλάδος των στρατηγικών σπουδών τις τελευταίες δεκαετίες, είναι η ανάλυση των πελατειακών σχέσεων (patron-client relations). Κυρίως, τις στάσεις, συμπεριφορές και στρατηγικές μικρών και μεσαίων δυνάμεων όταν επιχειρούν να σταθεροποιήσουν συμμετρικές συναλλαγές με ισχυρότερα κράτη παρά την ασυμμετρία ισχύος.
Συναφείς γνωστές, πολυσυζητημένες και ευρέως αποδεκτές θέσεις του ταγού διεθνολόγου Hans Morgenthau είναι μεταξύ πολλών άλλων και οι εξής:
α) το εθνικό συμφέρον είναι υπέρτατο και έσχατο κριτήριο των διεθνών συναλλαγών και διαπραγματεύσεων,
β) οι διπλωματικές στάσεις και συμπεριφορές απαιτείται να διέπονται από σύνεση, αυτοσυγκράτηση, σωφροσύνη, υπευθυνότητα και προνοητικότητα,
γ) οι εκατέρωθεν εκτιμήσεις εθνικών συμφερόντων απαιτείται να είναι η βάση κάθε διαπραγμάτευσης
δ) αντίστροφα, αν πρυτανεύουν αισθητικά κριτήρια, ψευδαισθήσεις για φιλίες και άλλες χαρούμενες αντιλήψεις για το τι επηρεάζει τη διπλωματία, οδηγούμαστε σε ζημιές και καταστροφές,
δ) η ισορροπία δυνάμεων είναι προϋπόθεση εφαρμογής των συνθηκών και των υποσχέσεων αλλά και ως προϋπόθεση διαπραγματεύσεων,
ε) όταν χαράσσονται οι διπλωματικές θέσεις απαιτείται να συνεκτιμώνται ορθολογιστικά οι θέσεις, απόψεις και τα εθνικά συμφέροντα των άλλων κρατών (τα οποία είναι συμβατά με τη διεθνή νομιμότητα, και εδώ τονίζω ότι αυτά της Τουρκίας είναι όλα εκτός διεθνούς νομιμότητας ή τα διεκδικεί με απειλή βίας και χρήση βίας που απαιτείται από δική μας πλευρά να εξισορροπούνται) και
στ) ετοιμότητα να ικανοποιήσεις, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, τα συμφέροντα των άλλων κρατών που είναι συμβατά με το διεθνές δίκαιο.
Αυτές και οι συμπαρομαρτούσες εκτιμήσεις και παραδοχές, σημειώνω, εμπεριέχονται στις αναλύσεις και άλλων ταγών των διεθνών σπουδών όπως οι Waltz, Carr, Gilpin, Bull, et al (βλ. βιβλιοαναφορές ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΗΦΑΙΣΤΟΥ)
(από την εφημερίδα "Σημερινή")
http://www.energia.gr/article.asp?art_id=51162
Τα διλήμματα, όπως τα θέτει η κ. Αντωνιάδου, σχετίζονται με το γεγονός ότι Ελλάδα και Κύπρος τις δύο τελευταίες δεκαετίες σαφώς γέρνουν προς τον κατευνασμό, υιοθετώντας μιαν άκρως καταστροφική προσέγγιση για όποιο κράτος την υιοθετήσει. Μια σύντομη αναφορά στις εκατέρωθεν στάσεις και αντιλήψεις φωτίζει αυτό το γεγονός.
Στη μια πλευρά είναι η παραδοσιακή θεώρηση η οποία κυριαρχεί διεθνώς τόσο στον πολιτικοστοχαστικό χώρο όσο και στο πεδίο της πολιτικής των κυβερνήσεων όλου του κόσμου (πλην ενδεχομένως μόνο Ελλάδας και Κύπρου). Αναλύει το γεγονός ότι το διεθνές σύστημα και οι διεθνείς θεσμοί είναι εθνοκρατοκεντρικού χαρακτήρα και ότι η διπλωματία απαιτείται να είναι ορθολογιστική και συμβατή με τη φύση του διεθνούς συστήματος και τα εθνικά συμφέροντα των εμπλεκόμενων κρατών.
Όχι βέβαια όλα τα διακηρυγμένα συμφέροντα αλλά μόνο αυτά που είναι συμβατά με τη διεθνή νομιμότητα. Η διεθνής νομιμότητα υποστηρίζεται, απαιτείται να στηρίζεται, από επαρκή διπλωματική και στρατιωτική ισχύ. Βασικές παραδοχές είναι οι εξής:
α) Τα κράτη είναι οι βασικοί δρώντες της διεθνούς πολιτικής και οι διεθνείς θεσμοί που αυτά ορίζουν και αποδέχονται.
β) Το διεθνές σύστημα τιμωρεί τα κράτη τα οποία είτε υπερεξαπλώνονται είτε παραλείπουν να στηρίξουν τα ζωτικά τους συμφέροντα.
γ) Η κυριαρχία (εσωτερική-εξωτερική αυτοδιάθεση και μη επέμβαση εκτός των διεθνών θεσμών όπως προβλέπει το διεθνές δίκαιο) και η συνεπαγόμενη διεθνής αναρχία (απουσία κυβέρνησης των κυβερνήσεων) διαμορφώνουν τις δομές και υποχρεώνουν υιοθέτηση συγκεκριμένων στάσεων και αποφάσεων στη διεθνή πολιτική.
δ) Υπό συνθήκες απουσίας «κυβέρνησης των κυβερνήσεων» και της συχνής αδυναμίας των διεθνών θεσμών να επιλύσουν ειρηνικά τις διαφορές μεταξύ των κρατών, τα κράτη μεριμνούν για την ασφάλειά τους και επιδιώκουν διαπραγματεύσεις υπό συνθήκες ισορροπίας.
ε) Τα κράτη, ακόμη και εντός συμμαχιών, όταν συνεργάζονται με άλλα κράτη δεν νοιάζονται μόνο για τα απόλυτα κέρδη που θα αποκομίσουν αλλά και για τα σχετικά κέρδη.
στ) Με δεδομένα και καταμαρτυρούμενα τα αίτια πολέμου, στις διακρατικές σχέσεις δημιουργούνται διλήμματα ασφαλείας. Οι διεθνείς θεσμοί που τα ίδια ορίζουν, συχνά καθίστανται εξαρτημένες μεταβλητές της ισχύος, γι’ αυτό κανείς θα πρέπει να σταθμίζει προσεκτικά τον ρόλο τους. Κυρίως, να εμμένουν στις θεμελιώδεις Καταστατικές Αρχές (διακρατική ισοτιμία, μη επέμβαση, εθνική ανεξαρτησία) και να απορρίπτουν τις ερμηνείες που υπηρετούν τις ηγεμονικές αξιώσεις ισχύος (σχέδιο Ανάν).
ζ) Θεμελιώδης συμπεριφορά των κρατών είναι η επιδίωξη ισορροπίας, συμμετρίας και αμοιβαιότητας. Συναφώς, ένας μεγάλος κλάδος των στρατηγικών σπουδών τις τελευταίες δεκαετίες, είναι η ανάλυση των πελατειακών σχέσεων (patron-client relations). Κυρίως, τις στάσεις, συμπεριφορές και στρατηγικές μικρών και μεσαίων δυνάμεων όταν επιχειρούν να σταθεροποιήσουν συμμετρικές συναλλαγές με ισχυρότερα κράτη παρά την ασυμμετρία ισχύος.
Συναφείς γνωστές, πολυσυζητημένες και ευρέως αποδεκτές θέσεις του ταγού διεθνολόγου Hans Morgenthau είναι μεταξύ πολλών άλλων και οι εξής:
α) το εθνικό συμφέρον είναι υπέρτατο και έσχατο κριτήριο των διεθνών συναλλαγών και διαπραγματεύσεων,
β) οι διπλωματικές στάσεις και συμπεριφορές απαιτείται να διέπονται από σύνεση, αυτοσυγκράτηση, σωφροσύνη, υπευθυνότητα και προνοητικότητα,
γ) οι εκατέρωθεν εκτιμήσεις εθνικών συμφερόντων απαιτείται να είναι η βάση κάθε διαπραγμάτευσης
δ) αντίστροφα, αν πρυτανεύουν αισθητικά κριτήρια, ψευδαισθήσεις για φιλίες και άλλες χαρούμενες αντιλήψεις για το τι επηρεάζει τη διπλωματία, οδηγούμαστε σε ζημιές και καταστροφές,
δ) η ισορροπία δυνάμεων είναι προϋπόθεση εφαρμογής των συνθηκών και των υποσχέσεων αλλά και ως προϋπόθεση διαπραγματεύσεων,
ε) όταν χαράσσονται οι διπλωματικές θέσεις απαιτείται να συνεκτιμώνται ορθολογιστικά οι θέσεις, απόψεις και τα εθνικά συμφέροντα των άλλων κρατών (τα οποία είναι συμβατά με τη διεθνή νομιμότητα, και εδώ τονίζω ότι αυτά της Τουρκίας είναι όλα εκτός διεθνούς νομιμότητας ή τα διεκδικεί με απειλή βίας και χρήση βίας που απαιτείται από δική μας πλευρά να εξισορροπούνται) και
στ) ετοιμότητα να ικανοποιήσεις, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, τα συμφέροντα των άλλων κρατών που είναι συμβατά με το διεθνές δίκαιο.
Αυτές και οι συμπαρομαρτούσες εκτιμήσεις και παραδοχές, σημειώνω, εμπεριέχονται στις αναλύσεις και άλλων ταγών των διεθνών σπουδών όπως οι Waltz, Carr, Gilpin, Bull, et al (βλ. βιβλιοαναφορές ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΗΦΑΙΣΤΟΥ)
(από την εφημερίδα "Σημερινή")
http://www.energia.gr/article.asp?art_id=51162
No comments:
Post a Comment