Το κλειδί για την ανάπτυξη της ρωσικής αρκτικής

Ο ορισμός της Πολιτικής της Ρωσίας για την Αρκτική δίνεται σε ένα έγγραφο του 2008 με τίτλο The Foundations of the Russian Policy in the Arctic until 2020 and beyond. Το έγγραφο θέτει τον φιλόδοξο στόχο του να μετατραπεί η Αρκτική στην «εθνική βάση των πόρων της Ρωσίας για τον 21οαιώνα».

Ο στόχος αυτός έχει λάβει την υποστήριξη των ανωτέρων κλιμακίων της ρωσικής κυβέρνησης, αλλά η πρόοδος στην επίτευξή του είναι αργή. Για παράδειγμα, το έργο φυσικού αερίου Shtokman έχει αναβληθεί και η εκμετάλλευση του κοιτάσματος πετρελαίου Prirazlomnoye έχει καθυστερήσει επανειλημμένα. Η μόνη σχετική επιτυχία υπήρξε στη χερσόνησο Γιαμάλ, όπου το 2012 η ρωσική εταιρεία φυσικού αερίου Gazprom ξεκίνησε την υποδομή για την εκμετάλλευση του χερσαίου κοιτάσματος φυσικού αερίου Bovanenkovo. Ωστόσο, η offshore ανάπτυξη σε άλλες χώρες παραμένει μια μακρινή προοπτική.

Στην πραγματικότητα, η ανάπτυξη των ενεργειακών πόρων της Ρωσίας στην Αρκτική έχει επηρεαστεί έντονα από τις παγκόσμιες αγορές ενέργειας. Η εμφάνιση των τεχνολογιών για την αξιοποίηση μη συμβατικών πηγών υδρογονανθράκων έχει υπονομεύσει σημαντικά τη δυνητική κερδοφορία των ανεκμετάλλευτων πόρων της Αρκτικής και μείωσε την ελκυστικότητα των επενδύσεων σε αυτούς. Η πρόσφατη επανάσταση του σχιστολιθικού φυσικού αερίου στις ΗΠΑ, το έναυσμα της οποίας ήταν οι εν λόγω τεχνολογίες, έχει ως αποτέλεσμα τη σημαντική πτώση των τιμών του φυσικού αερίου και την απώλεια μιας πιθανής αγοράς για το ρωσικό φυσικό αέριο, εξαλείφοντας έτσι τη λογική της ανάπτυξης του έργου Shtokman.

Επιπλέον, οι πολιτικές των χωρών της Δυτικής και της Κεντρικής Ευρώπης για τη μείωση της ενεργειακής εξάρτησης από τη Ρωσία έχουν δημιουργήσει αμφιβολίες σχετικά με τη μελλοντική ζήτηση για το ρωσικό φυσικό αέριο στην Ευρώπη, υπονομεύοντας έτσι περαιτέρω τις προοπτικές για την ανάπτυξη των νέων αποθεμάτων, συμπεριλαμβανομένων κι εκείνων που βρίσκονται στην υφαλοκρηπίδα της Αρκτικής και της χερσονήσου Γιαμάλ.

 

Οι δυνατότητες της Βόρειας Θαλάσσιας Οδού παραμένουν ανεκπλήρωτες

Ρώσοι αξιωματούχοι έχουν ως στόχο να γίνει η Βόρεια Θαλάσσια Οδός (NSR) μια «διεθνής αρτηρία μεταφοράς που θα μπορούσε να ανταγωνιστεί τις παραδοσιακές θαλάσσιες διόδους στους τομείς του κόστους των υπηρεσιών, της ασφάλειας και της ποιότητας». Σύμφωνα με τον υφυπουργό Μεταφορών,Vladimir Olersky, μέχρι και το 2030 η κίνηση στην NSR θα ανέρχεται σε 60-80 εκατομμύρια τόνους ετησίως (σε σχέση με τη διώρυγα του Σουέζ, όπου το 2012 το καθαρό σύνολο βάρους των μεταφερόμενων αγαθών ήταν πάνω από 900 εκατομμύρια τόνοι). Ωστόσο, παρά τις πρόσφατες αυξήσεις, ο όγκος των μεταφορών κατά μήκος της NSR δεν έχει φτάσει ακόμα το ιστορικό μέγιστο όγκο, ο οποίος είχε επιτευχθεί το 1987 (6,7 εκατομμύρια τόνοι), με τα στοιχεία του 2012 να ανέρχονται μόλις στο 60% του ποσού αυτού.

Τα προαναφερθέντα στοιχεία διαψεύδουν τους ισχυρισμούς ότι η NSR θα αποτελέσει μιαν εναλλακτική της διώρυγας του Σουέζ, ακόμη και μεσοπρόθεσμα. Δεδομένου ότι το μεγαλύτερο μέρος του φορτίου που μεταφέρεται κατά μήκος της NSR είναι κοιτάσματα  υδρογονανθράκων, το μέλλον της NSR είναι στενά συνδεδεμένο με την ανάπτυξη των βιομηχανιών πετρελαίου και φυσικού αερίου της Αρκτικής. Επιπλέον, χωρίς την ανάπτυξη των τομέων του πετρελαίου και του φυσικού αερίου, είναι δύσκολο να φανταστούμε ότι μπορεί να γίνουν σημαντικές επενδύσεις στην υποδομή που απαιτείται για τη μετατροπή της NSR σε μια πλήρως λειτουργική δίοδο για διεθνή κυκλοφορία.

Ρόλο στην ασφάλεια της Αρκτική μπορούν να διαδραματίσουν τα πολυμερή πλαίσια

Κορυφαία προτεραιότητα της πολιτικής της Ρωσίας για την Αρκτική έχει θεωρηθεί η ενίσχυση των περιφερειακών δυνάμεων ασφαλείας, καθώς εγγυάται την κυριαρχία της Ρωσίας στην περιοχή. Στις πρόσφατες στρατιωτικές ασκήσεις κοντά στα Νησιά Novosibirskiye συμμετείχαν 10 πολεμικά πλοία και 4 πυρηνοκίνητα παγοθραυστικά, ενώ επίσης επαναλειτούργησε μια στρατιωτική βάση της Σοβιετικής εποχής. Ωστόσο, οι προσπάθειες αυτές μπορεί να είναι αντιπαραγωγικές, διότι υπάρχει ο κίνδυνος να στείλουν λανθασμένα μηνύματα στους γείτονες της Ρωσίας και να εγείρουν ερωτήματα σχετικά με τη δέσμευσή της στη συνεργασία για την Αρκτική.

Οι Ρώσοι αξιωματούχοι αντιτίθενται σθεναρά «στην παρουσία στρατιωτικών μπλοκ στην περιοχή» και θεωρούν την «αύξηση» της δραστηριότητας του Βορειοατλαντικού Συμφώνου (ΝΑΤΟ) στην Αρκτική ως παράβαση των συμφερόντων της Ρωσίας όσον αφορά την εθνική κυριαρχία της. Ωστόσο, το πλαίσιο ασφαλείας της Αρκτικής δεν έχει σχηματιστεί στο κενό. Τα κράτη της Αρκτικής αποτελούν μέρος των υφιστάμενων πλαισίων ασφαλείας. Τέσσερα από αυτά είναι μέλη του ΝΑΤΟ και οι ρυθμίσεις ασφαλείας και οι συμφωνίες μεταξύ των κρατών αυτών δεν αποκλείουν την περιοχή της Αρκτικής.

Αν και το ΝΑΤΟ είναι απίθανο να αναλάβει πλήρως και αποκλειστικά την ευθύνη για την αντιμετώπιση των θεμάτων ασφαλείας της Αρκτικής, ωστόσο, ήδη, έχει ένα μέρος της ευθύνης της.  Έτσι, είναι σημαντικό τόσο για το ΝΑΤΟ, όσο και για τη Ρωσία να εξασφαλίσουν μιαν εποικοδομητική σχέση μεταξύ τους, καθώς και με άλλους φορείς και να εργαστούν για τη θέσπιση μέτρων οικοδόμησης εμπιστοσύνης στον τομέα της ασφάλειας.

 

Η Κίνα εμφανίζεται ως βασική κινητήρια δύναμη για την ανάπτυξη της Ρωσίας στην Αρκτική

Ενώ το ενδιαφέρον της Ευρώπης και της Βόρειας Αμερικής για τους ρωσικούς ενεργειακούς πόρους έχει μειωθεί, το ενδιαφέρον της Κίνας αυξάνεται λόγω των δικών της μεγάλων ενεργειακών αναγκών. Οι Ρώσοι παραγωγοί ενέργειας επιδιώκουν συνεπώς να αναπροσανατολίσουν ορισμένες από τις δραστηριότητές τους προς τις κινέζικες αγορές. Η ρωσική πετρελαϊκή εταιρεία Rosneft και η ChinaNational Petroleum Corporation (CNPC) υπέγραψαν μια σειρά συμφωνιών σχετικά με την διεξαγωγή από κοινού ερευνών στις θάλασσες του Μπάρεντς και της Πεχόρα, τις μεγαλύτερες ανεξερεύνητες περιοχές με κοιτάσματα πετρελαίου στον κόσμο. Η μεγαλύτερη ιδιωτική παραγωγός ενέργειας της Ρωσίας, η Novatek, έχει επίσης συνεργαστεί με την CNPC στο έργο του υγροποιημένου φυσικού αερίου της Γιαμάλ.

Η Ρωσία βλέπει την Κίνα ως έναν πιθανό επενδυτή στις υποδομές της NSR, αφού είναι απίθανο να μπορέσει να παράγει μόνη της τις απαιτούμενες επενδύσεις. Κατά τη διάρκεια της συνόδου κορυφής της Οικονομικής Συνεργασίας Ασίας-Ειρηνικού (APEC) στην Ινδονησία το 2013, ο Ρώσος Πρόεδρος Vladimir Putin κάλεσε την Ασία, συμπεριλαμβανομένης της Κίνας, να επενδύσει στην ανάπτυξη της NSR. Με τη σειρά της, η Κίνα έχει εκφράσει μεγάλο ενδιαφέρον για τις δυνατότητες της NSR ως μέσο για τη μεταφορά των πόρων της Αρκτικής στην κινεζική βιομηχανία και τη μεταφορά των τελικών προϊόντων σε μεγάλες αγορές στην Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική. Η πρόσφατα υπογραφείσα συμφωνία ελεύθερων συναλλαγών μεταξύ της Κίνας και της Ισλανδίας έχει προσθέσει άλλη μια διάσταση στα συμφέροντα της Κίνας όσον αφορά την NSR, δεδομένου ότι η συντομότερη διαδρομή από την Κίνα στην Ισλανδία είναι μέσω της Αρκτικής.

Συνολικά, οι εξελίξεις αυτές θα μπορούσαν να δώσουν μια νέα ώθηση στην ανάπτυξη της Ρωσίας στην Αρκτική. Την ίδια στιγμή, ενώ έχουν γίνει σημαντικά πρώτα βήματα στις διμερείς σχέσεις, η Ρωσία παραμένει επιφυλακτική σχετικά με τις προοπτικές πρόσβασης της Κίνας στη Ρωσική Αρκτική, γεγονός που αντανακλά την αυξανόμενη ασυμμετρία στις σχέσεις και την επιρροή τους.

 

Αλληλεξάρτηση εναντίον κυριαρχίας

Το αυξημένο ενδιαφέρον της διεθνούς κοινότητας για την Αρκτική τα τελευταία χρόνια τόνισε το γεγονός ότι η κυριότητα επί πλούσιων πόρων πετρελαίου και φυσικού αερίου, καθώς και επί των διόδων μεταφοράς τους, δεν αρκεί για να εξασφαλιστεί η ανάπτυξή τους. Η πρόοδος της οικονομικής ανάπτυξης της Ρωσίας στην Αρκτική εξαρτάται κυρίως από τις αγορές, τις επενδύσεις και τους επιχειρηματικούς παράγοντες που βρίσκονται έξω από την Αρκτική κι έξω από τη Ρωσία.

Έτσι, οι προοπτικές για την ανάπτυξη της Ρωσικής Αρκτικής θα εξαρτηθούν από την προθυμία της Ρωσίας και την ικανότητά της να οικοδομήσει εταιρικές σχέσεις με διεθνείς καταναλωτές κι επενδυτές. Σε αυτό το πλαίσιο, η πρωτοεμφανιζόμενη αλληλεξάρτηση των συμφερόντων Ρωσίας και Κίνας στους τομείς της ενέργειας και των μεταφορών θα μπορούσε να αποτελέσει βασικό μοχλό για την ανάπτυξη της Ρωσικής Αρκτικής, εάν μπορέσουν να διαχειριστούν αποτελεσματικά την εν λόγω σχέση.

(Ekaterina Klimenko, capital.gr)

http://www.energypress.gr/news/To-kleidi-gia-thn-anaptyxh-ths-rwsikhs-arktikhs