Οι δυνατότητες και τα προβλήματα εξοικονόμησης - ΑΠΕ στη νησιωτική Ελλάδα

Με μεγάλη συμμετοχή και σημαντικές εισηγήσεις ολοκληρώθηκε η ημερίδα που οργάνωσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (EASME δια του Managenergy) και το Ενεργειακό Γραφείο Αιγαίου. Από την ΕΕ συμμετείχε η κα Βασιλεία Αργυράκη (EASME) ενώ το Managenergy εκπροσώπησε ο κ. Patrick Lefèbvre.

Από ελληνικής πλευράς συμμετείχαν ο Παναγιωτης Παπασταματίου (ΕΛΕΤΑΕΝ), ο Δημήτρης Ιμπραήμ (Greenpeace), ο Άλεξ Παπαλεξόπουλος (ECCO Intl), o Δημήτρης Οικονόμου (Παν/μιο Θεσσαλίας), ο Σταύρος Παπαθανασίου (ΕΜΠ), ο Θεοχάρης Τσούτσος (Πολυτεχνείο Κρήτης), ο Δημήτρης Μπαϊρακτάρης (ΚΕΔΕ), ο Ιωάννης Αγαπητίδης (ΕΟΑΕΝ), ο Δημήτρης Παπαστεφανάκης (ΚΑΠΕ), ο Γιάννης Γλυνός (ΔΑΦΝΗ), ο ευρωβουλευτής Νίκος Χρυσόγελος και πολλοί άλλοι. Το ΥΠΕΚΑ εκπροσωπήθηκε από τον κ. Δημήτρη Σοφιανόπουλο, ενώ τον συντονισμό είχε ο Ηλίας Ευθυμιόπουλος, διευθυντής του Ενεργειακού Γραφείου Αιγαίου.

Σταχυολογώντας τα όσα ανέφεραν στις τοποθετήσεις τους οι εισηγητές προκύπτει ότι:

-Η πολιτική της ΕΕ στον τομέα των ΑΠΕ πρέπει να αποτελέσει συνιστώσα της πολιτικής για την ανάπτυξη και τη δημιουργία θέσεων εργασίας.

-Τα τομεακά προγράμματα και ταμεία θα πρέπει να μοιραστούν αυτήν την ευθύνη με το Ταμείο Συνοχής (Διαρθρωτικά Ταμεία).

-Οι Κοινοτικές χρηματοδοτήσεις θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν και για τη μόχλευση ιδιωτικών κεφαλαίων κατά το πρότυπο των προγραμμάτων ELENA, MLEI κ.λπ.

-Θα πρέπει να διατηρηθεί η δυνατότητα μέσω Κοινοτικών πόρων για την ανάπτυξη τεχνογνωσίας (capacity building) στους Δήμους και την τοπική αυτοδιοίκηση, ιδιαίτερα αυτών που συμμετέχουν στο Σύμφωνο των Δημάρχων και στο Σύμφωνο των Νησιών. Στην κατεύθυνση αυτή, η συνέχιση της χρηματοδότησης της πρωτοβουλίας Managenergy είναι εξαιρετικά σημαντική.

-Τα χρηματοδοτικά εργαλεία (ενισχύσεις, δάνεια) θα πρέπει να στοχεύουν ιδιαίτερα στην εμπλοκή των ΜμΕ.

-Είναι σημαντική η δημιουργία κλίματος σταθερότητας και αξιοπιστίας στην αγορά των ΑΠΕ και στον κόσμο των επενδυτών.

-Θα πρέπει να απομακρυνθούν όλα τα εμπόδια που δημιουργούν στρεβλώσεις στην αγορά ή αποθαρρύνουν τους επενδυτές.

-Ειδικά για την ηλεκτροπαραγωγή μέσω ΑΠΕ θα πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στις λύσεις με χαμηλό κόστος και να εξετασθούν διακρατικές συνεργασίες και έργα διασυνοριακού χαρακτήρα.

 

Ο ρόλος των τραπεζών στη πορεία για την Αειφόρο Τοπική Ανάπτυξη

Σύμφωνα με τα όσα είπαν στις ομιλίες τους οι συμμετέχοντες της ημερίδας προκύπτει ότι, η αδυναμία των πιστωτικών ιδρυμάτων της Ευρώπης και ιδίως της νότιας Ευρώπης να χορηγήσουν μακροπρόθεσμα δανειακά κεφάλαια, αφήνει ένα σημαντικό κενό στη χρηματοδότηση  επενδύσεων στον τομέα της ενέργειας, αλλά και της αειφόρου τοπικής ανάπτυξης. Το κενό αυτό σε βάθος χρόνου μπορεί να αντιμετωπιστεί, καθώς για τα επόμενα τρία έως πέντε έτη φαίνεται δυσαναπλήρωτο.

Η μοναδική άμεση δυνατότητα είναι αυτή της υποκατάστασης του τραπεζικού δανεισμού από επενδυτικά ιδιωτικά σχήματα (private venture capital funds κλειστού ή ανοικτού τύπου) με υψηλή ρευστότητα, αλλά και της διαμόρφωσης κατάλληλου πλαισίου για την τοποθέτηση στις σχετικές επενδύσεις, κεφαλαίων ασφαλιστικών ταμείων. Στο πλαίσιο αυτό, η δημιουργία ειδικού τύπου μακροπρόθεσμων επενδυτικών κεφαλαίων στην ΕΕ κρίνεται απαραίτητη. Επιπλέον, μερικές Ευρωπαϊκές χώρες έχουν θεσμοθετήσει ειδικού τύπου καταθέσεις με ευνοϊκή φορολογική μεταχείριση για τη χρηματοδότηση επενδύσεων στην αειφόρο ανάπτυξη, θεσμός που ίσως πρέπει να επεκταθεί.

Η επίλυση του προβλήματος της χρηματοδότησης της αειφόρου ανάπτυξης προϋποθέτει ενέργειες στο επίπεδο της εμβάθυνσης της ΕΕ (εγγύηση καταθέσεων/τραπεζική ένωση) για την αποκατάσταση των ροών κεφαλαίων από το κέντρο στην περιφέρεια, στην ρύθμιση των αγορών κεφαλαίου, καθώς και στο σχεδιασμό σε εθνικό επίπεδο παρεμβάσεων για τη εξασφάλιση χρηματοδοτικών κεφαλαίων από κρατικά ταμεία, τα ταμεία της ΕΕ, καθώς και τα διαθέσιμα των ασφαλιστικών ταμείων.

 

Κοινοτικοί στόχοι για τις ΑΠΕ και την Κλιματική Αλλαγή

Αυτό που επιβάλλει η οικονομική συγκυρία, η επιστήμη, η κοινωνική και περιβαλλοντική κρίση είναι να τεθούν πολύ πιο φιλόδοξοι στόχοι για το 2030, απ αυτούς που προτείνει η Επιτροπή,  σε ότι αφορά την διείσδυση των ΑΠΕ και τις εκπομπές CO2.

Ο ρόλος της Ελλάδας σε αυτή την κρίσιμη συγκυρία για το κλίμα, την οικονομία και τα συμφέροντα των πολιτών είναι να αναλάβει τις απαραίτητες πρωτοβουλίες για τη διατήρηση του συστήματος υποστήριξης ΑΠΕ όπου είναι απαραίτητο και χωρίς αυτό να δημιουργεί ελλείμματα ή στρεβλώσεις στην αγορά, την προώθηση της Εξοικονόμησης Ενέργειας και της Αυτοπαραγωγής, την υλοποίηση των διασυνδέσεων στο νησιωτικό χώρο, τη συστράτευση με το μπλοκ προοδευτικών κρατών μελών, την ενοποίηση και εξυγίανση της αγοράς ενέργειας.

 

Συμμετοχή των ΟΤΑ στο σχεδιασμό και τις ενεργειακές επενδύσεις

Απαιτούνται ενιαίες ρυθμίσεις για τους ΟΤΑ σε επίπεδο ΕΕ ώστε να έχουν ίση πρόσβαση στους χρηματοδοτικούς μηχανισμούς και τις ευκαιρίες Κοινοτικών πόρων. Οι διαφορές στη νομοθεσία και η ύπαρξη ΟΤΑ διαφορετικών ταχυτήτων στην ΕΕ δημιουργεί ζητήματα ανταγωνισμού στο βαθμό που και οι ΟΤΑ συμμετέχουν ή είναι υποκείμενα επιχειρηματικής δραστηριότητας.

Να δοθεί η δυνατότητα σε όλους ανεξαιρέτως τους ΟΤΑ να συμμετέχουν σε ενεργειακές επενδύσεις είτε αυτοτελώς, είτε μέσω συμπράξεων. Προτείνεται αναθεώρηση του αντισταθμιστικού τέλους ΑΠΕ με απευθείας παρακράτηση από τους ΟΤΑ (π.χ. με συμψηφισμό της ηλεκτρικής κατανάλωσης) και υποχρέωση των ωφελουμένων να διαθέσουν τα ποσά σε ωρίμανση έργων ΑΠΕ και ΕΞΕ.

 

Αγορά και έξυπνη ενεργειακή παραγωγή

H Ευρωπαϊκή αγορά ενέργειας πρέπει επειγόντως να προχωρήσει στην αύξηση της αποτελεσματικότητας και στον εξορθολογισμό/ανασυγκρότηση του συστήματος της εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών (ETS). Παράλληλα πρέπει να προχωρήσει σε μια συντεταγμένη και καλά μελετημένη μείωση των επιδοτήσεων για τις μεγάλες μονάδες ΑΠΕ και στην διατήρηση του feed-in tariff για τις μικρές μονάδες ή για τις τεχνολογίες οριακής απόδοσης. Οι πόροι για τις επιδοτήσεις θα πρέπει να αντληθούν από την αγορά άνθρακα. Απαιτείται επίσης ένα φιλόδοξο ρυθμιστικό πλαίσιο που να παρέχει τα κατάλληλα κίνητρα για κάθε φορέα (παραγωγούς, διανομείς, παρόχους, καταναλωτές).

Η υλοποίηση πολιτικών για αύξηση της ανταγωνιστικότητας της Ε.Ε. πρέπει να γίνει με γνώμονα την ενίσχυση της Έρευνας & Ανάπτυξης και τεχνολογιών όπως η δέσμευση του άνθρακα, η αποθήκευση και τα έξυπνα ενεργειακά συστήματα.

Ειδικά για τις τεχνολογίες των έξυπνων ενεργειακών συστημάτων (smart grids), θα απαιτηθεί η ανάπτυξη κοινών προτύπων (πρωτόκολλα) με ταυτόχρονη προώθηση και υιοθέτηση των ανοιχτών προτύπων. 

Τα έξυπνα δίκτυα έχουν ως στόχο να προσαρμόσουν πλέον την ζήτηση στην παραγωγή και προϋπόθεση για την επιτυχία είναι η συνεργασία του δημόσιου με τον ιδιωτικό τομέα, ώστε καθένας να παίξει τον ρόλο του και να λειτουργήσουν συμπληρωματικά.

Οι τεχνολογίες για την έξυπνη ενέργεια και τα ευφυή δίκτυα είναι ήδη διαθέσιμες. Τα κέρδη και η συμβολή τους σε μια οικονομία χαμηλού άνθρακα θα είναι εξαιρετικής σημασίας για το άμεσο μέλλον. Αλλά το ζήτημα δεν είναι τόσο η τεχνολογία, όσο τα οικονομικά και οι ρυθμιστικοί μηχανισμοί. Απαιτείται όμως η υιοθέτηση των σωστών επιχειρηματικών προτύπων και η συστηματική ενημέρωση των καταναλωτών, οι οποίοι θα είναι και ο πιο αποφασιστικός παράγων.

Στην κατεύθυνση αυτή, η διαχείριση της ζήτησης (Demand Side Management) θα πρέπει να περάσει σταδιακά στους ίδιους τους καταναλωτές με διαφορική τιμολόγηση και κίνητρα ή/και αμφίδρομες λειτουργίες (π.χ. net metering). Οι εταιρείες κινητής τηλεφωνίας και η καλωδιακή τηλεόραση θα πρέπει επίσης να συνεργαστούν και να αναλάβουν μέρος των υπηρεσιών.

 

Ευρωπαϊκό σύστημα τιμολόγησης ενέργειας

Η κατεύθυνση για το 2050 δεν μπορεί να είναι άλλη από τον δρόμο προς ένα ηλεκτρικό σύστημα με μεγιστοποίηση του ποσοστού συμμετοχής των ΑΠΕ στα όρια του τεχνικά εφικτού. Ειδικά για τις ΑΠΕ πρέπει να σχεδιασθούν έγκαιρα, σε συνεργασία με τον κλάδο, εργαλεία και αγορές σε ευρωπαϊκό επίπεδο που θα εξασφαλίζουν την αποτελεσματική ενσωμάτωσή τους στο σύστημα.

Η κάλυψη των ελλειμμάτων στη διανομή να γίνεται χωρίς επιβάρυνση των καταναλωτών και χωρίς διακριτική μεταχείρηση εις βάρος των ΑΠΕ. Η ολοκλήρωση της αγοράς ενέργειας να γίνει οργανωμένα με αποφάσεις στο επίπεδο Ε.Ε που να μην προσβάλουν τον ανταγωνισμό και να μην δημιουργούν προνομιακές καταστάσεις Ηλεκτροκίνητων Οχημάτων. Ο ενεργειακός σχεδιασμός θα πρέπει να βασιστεί στην αξιοποίηση του Φυσικού Αερίου και των ΑΠΕ, και με το βλέμμα στη συμμετοχή των για αποθήκευση και παραγωγή ενέργειας.

 

Ενεργειακοί συνεταιρισμοί

Τα τελευταία χρόνια, όλο και μεγαλύτερα τμήματα του πληθυσμού της ΕΕ επιζητούν την τοπική συμμετοχή στην ανάπτυξη ενεργειακών έργων. Οι ενεργειακοί συνεταιρισμοί αποτελούν ένα από τα μέσα για την πραγμάτωση αυτού του σκοπού, είναι δημοφιλείς και εξασφαλίζουν τη συμμετοχή τόσο στη φάση του σχεδιασμού όσο και στην υλοποίηση και τη λειτουργία των  έργων εξοικονόμησης και των μονάδων παραγωγής ενέργειας. Η τοπική συμμετοχή αυξάνει επίσης την αποδοχή των νέων έργων στο βαθμό που αυτές γίνονται καλύτερα κατανοητές και οι πολίτες μπορούν να σταθμίσουν τα υπέρ και τα κατά. Αυτοί που αναπτύσσουν ενεργειακά έργα, και ιδιαίτερα οι δημόσιοι φορείς και οι δημοτικές αρχές, θα πρέπει να αξιοποιήσουν στον μέγιστο βαθμό αυτό που ονομάζεται «Μηχανισμοί συμμετοχής στα οφέλη» (Benefit Sharing Mechanisms). Οι μηχανισμοί αυτοί εκτός που μπορούν να μεταφέρουν σημαντικό μέρος των κερδών στην τοπική οικονομία, μπορούν κάλλιστα να λειτουργήσουν και ως τρόποι χρηματοδότησης των επενδύσεων μέσα από το σύστημα των μετοχικών κεφαλαίων.

Απαραίτητη προϋπόθεση είναι η προσαρμογή του νομικού πλαισίου, όπου είναι απαραίτητο, η άρση των εμποδίων για την ανάμειξη των συνεταιρισμών στην υλοποίηση έργων, η πρόβλεψη για διάθεση πόρων στο Ταμείο Συνοχής και το ΕΤΠΑ για την ενίχυση τοπικών συνεταιριστικών πρωτοβουλιών, η διευκόλυνση της δικτύωσης των συνεταιρισμών για αλληλοβοήθεια μέσω ανταλλαγής εμπειριών στην πράξη, η ενδυνάμωση του ανθρώπινου δυναμικού σε τοπικό επίπεδο και η αξιοποίηση συνεταιριστικών σχημάτων για άλλες δράσεις όπως οι φθηνότερες και καθαρότερες θαλάσσιες μεταφορές.

Θαλάσσια χωροταξία και ενεργειακός σχεδιασμός

Να χρησιμοποιηθούν πόροι από το πρόγραμμα «Γαλάζια Ανάπτυξη» για την υλοποίηση του θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού, ιδιαίτερα σε περιοχές που πρόκειται να φιλοξενήσουν ενεργειακά έργα και θαλάσσια δίκτυα, σε κάθε κράτος-μέλος, δίνοντας προτεραιότητα στις περιοχές με μεγάλη νησιωτικότητα.

Να αξιοποιηθούν νησιωτικά δίκτυα όπως το Δίκτυο Αειφόρων Νήσων Αιγαίου (ΔΑΦΝΗ) στο εθνικό επίπεδο και το Σύμφωνο των Νησιών (Pact of Islands) στο Ευρωπαϊκό επίπεδο για το συντονισμό των δραστηριοτήτων (Παρατηρητήριο Θαλάσσιας Χωροταξίας και Γαλάζιας Ανάπτυξης). Στην Ελλάδα, ειδικότερα, να προστεθεί άμεσα σχετικό κεφάλαιο για τη Θαλάσσια Χωροταξία στα υπό εκπόνηση Περιφερειακά Πλαίσια Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης.

 

Χωροταξία των ΑΠΕ στο νησιωτικό χώρο

Ολοκλήρωση (σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή) του καθεστώτος των περιοχών του δικτύου Natura 2000 (χερσαίοι και θαλάσσιοι οικότοποι προτεραιότητας, περιοχές για την ορνιθοπανίδα). Οι καθυστερήσεις στον τομέα αυτό παρατείνουν την ασάφεια και τις εμπλοκές στην χωροθέτηση και την κατασκευή των έργων.

Συνεργασία ΥΠΕΚΑ - Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τα αντισταθμιστικά μέτρα για το περιβάλλον στις περιοχές Natura 2000 με βάση την Οδηγία  2004/35/EC και τον Ν. 4014/2011. Πρόταση του ΥΠΕΚΑ προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για συμψηφισμό των χωρικών ρυθμίσεων για την Προστασία της Φύσης με τις ρυθμίσεις για την Χωροθέτηση των ΑΠΕ και την Προστασία του Τοπίου. Η αποσπασματικότητα και οι διαφορετικές εποπτεύουσες αρχές (π.χ. τα προγράμματα Life είναι στην Γεν. Διεύθυνση Περιβάλλοντος, ενώ οι ΑΠΕ στη Γεν. Δ/νση Ενέργειας) δημιουργούν αξεπέραστα πολλές φορές εμπόδια.

http://www.energypress.gr/news/Oi-dynatothtes-kai-ta-problhmata-exoikonomhshs-APE-sth-nhsiwtikh-Ellada